Aan de basis van de canon van de Europese cultuur liggen de grote teksten en mythen uit de Griekse Oudheid: de klassiekste klassiekers. Ineke Sluiter behandelt in haar colleges de beroemde teksten waarin themaÎ???s als wrok, roem, list, schuld en zelfkennis voor het eerst in de wereldliteratuur opduiken. Zij kijkt daarbij in het bijzonder naar het wereldbeeld en de waardesystemen die uit deze teksten spreken.

 

Ineke Sluiter behandelt de volgende teksten:

- Homerus' Ilias. Het oudste Griekse epos over de wrok van Achilles, de grote held die in zijn eer wordt aangetast.

- Homerus' Odyssee. De thuiskeer en wraak van de listige held Odysseus.

- Aeschylus' Agamemnon. De monumentale tragedie over de schuld van een door vloek beladen vader die zijn dochter heeft gedood.

- Sophocles' Koning Oedipus. Misschien wel de allerberoemdste Griekse tragedie, over de koning die ontdekt dat hij zijn vader heeft gedood en met zijn moeder is getrouwd.


Inhoudsopgave

CD 1: HomerusÎ??? Ilias

hoofdstuk 1: Homerus en de canon: de Î???gevaarlijkeÎ??? inhoud van de Ilias

hoofdstuk 2: Wat is dit voor literatuur? Wat is dit voor wereld?

hoofdstuk 3: De waarden van de Ilias: Î???kleosÎ??? en herinnering

 

CD 2: HomerusÎ??? Odyssee

hoofdstuk 4: De concurrent van de Ilias Î??? Odysseus op reis

hoofdstuk 5: Terug op Ithaca, terug bij Penelope

hoofdstuk 6: De wereld van de Odyssee: de beroemde scâ??¿ne tussen Odysseus en Nausicaâ??ñ

 

CD 3: AeschylusÎ??? Agamemnon

hoofdstuk 7: De Griekse tragedie. Mythologische achtergronden van de Oresteia

hoofdstuk 8: AeschylusÎ??? Agamemnon

hoofdstuk 9: De Î???tapijtscâ??¿neÎ???: waarom moet Agamemnon sterven?

 

CD 4: SophoclesÎ??? Koning Oedipus

hoofdstuk 10: Te veel en te weinig weten: Freud en de volksverhalen

hoofdstuk 11: SophoclesÎ??? tragedie Koning Oedipus

hoofdstuk 12: Een interpretatie van de Koning Oedipus

Over de spreker

Prof. dr. Ineke Sluiter (1959) is hoogleraar Griekse taal- en letterkunde in de Faculteit der Letteren van de Universiteit Leiden. Zij schrijft over antieke literatuur en over antieke en moderne ideeâ??½n over taal, van grammatica tot vrijheid van meningsuiting. In 2001 won zij de Onderwijsprijs van de Leidse Studenten Raad.

Recensies

Groene Amsterdammer, 2 juni 2006

Wrok

De Ilias van Homerus is, net als alle oorlogsverslagen, een schrikwekkend boek. Het bezingt een krijgsmoraal die vroeg of laat iedere strijder in iedere oorlog lijkt mee te slepen. Roem en eer, afgemeten aan rondgezaaid verderf, spelen er de hoofdrol in -en in de Ilias wordt vâ??â??â??â??l gedood. De tegenkant daarvan is de kameraadschappelijkheid die de strijders uit â??â??â??â??n kamp of peloton verbindt en die soms dieper heet te gaan dan echtelijke liefde.

Die dubbelheid doortrekt de Ilias. De dood van Patroclos, hartsvriend van prijsvechter Achilles, brengt die laatste tot een razernij die niet wil bedaren. Zelfs wanneer hij op zijn beurt de doder van zijn vriend verslagen heeft, bekoelt zijn wraakzucht niet. Liefst zou hij

Hectors lijk met huid en haar persoonlijk verscheuren. Als een misschien wel zo wreed alternatief sleept hij het dagelijks achter zijn strijdwagen rond de muren van Troje, in het volle zicht van de verwanten van de dode.

Onmenselijker kan oorlogs-razernij niet worden, en daarmee wordt de Ilias een dubbelzinnig boek. Het loflied op soldatendeugd (kracht, moed en trouw) wordt van binnenuit weersproken door de langzame ontsporing waarover het vertelt. Achilles is een simpel vecht-beest, maar ook deze Schwarzenegger raakt verstrikt in de tweeslachtigheden van zijn ethos. De wrok waarover het epos vanaf de eerste regel zegt te willen gaan, is van dat heldenideaal de duistere tegenkant.

De archetypische intrige van de klassieke tragedie kondigt zich daarin al aan, maar voor de werkelijke ontvouwing daarvan is het volgens Ineke Sluiter, hoogleraar Grieks in Leiden, nog te vroeg. Wel komt Achilles te langen leste op zijn wrok terug. In het slotboek van de Ilias wordt hij bezocht door Hectors vader Priamos, die hem smeekt het lijk vrij te geven.

Plots knapt er in Achilles iets. Het beeld van zijn eigen vader, subtiel door Priamos ter sprake gebracht, verschijnt hem. En hij ziet hoe vreugde en verdriet weliswaar niet over alle mensen gelijkelijk worden uitgestort, maar dat allen door die twee wel op dezelfde wijze worden aangedaan. Die herkenning, die in de latere tragedies zo belangrijk zal worden als

omslagpunt, stemt hem zowaar een beetje filosofisch. Ze bereidt tegelijk het einde van het boek voor, waarin althans dit conflict tot rust komt. Het is niet meer dan een voorlopig einde, want Troje moet nog vallen en de hele Odyssee ligt nog in het verschiet.

Wist ik dat, sinds mijn gymnasiumtijd, allemaal nog wel? Zo ja, dan klonk het uit de mond van Sluiter weer als nieuw. Op de cd-reeks De klassiekste klassiekers, als hoorcollege uitgegeven door de Home Academy, vertelt zij even meeslepend als to the point hoe de Homerische meesterwerken, en daarna de grote tragedies van Aeschylos en Sophocles, het Europese literaire bewustzijn hebben helpen scheppen. Verhaal en commentaar gaan daarbij hand in hand: trefzeker, openbarend en aangrijpend.

Sluiter vertelt zonder overdrijving en verklaart zonder neerbuigendheid, met precies de dosis humor en gedrevenheid die een college tot een onvergetelijke ervaring maakt. Luister hoe zij de eendimensionale Achilles ontleedt, tot er een steeds complexer weefsel van motieven en gemoedsbewegingen in hem zichtbaar wordt. Hoor hoe zij voor de archaâ??»sche wereld en haar waarden in al hun onbegrijpelijkheid begrip wekt, en luister dan naar haar prachtige ontrafeling van het gesprek tussen de vader en de vechter.

De een is gedompeld in wurgende rouw die zich zelfs over haat tegen de doder van zijn zoon weet heen te zetten. De ander is gevangen in de razernij van wat vandaag de dag een posttraumatisch stresssyndroom genoemd wordt, als een menselijke bom die elk moment ontploffen kan. Ook hij begrijpt zichzelf waarschijnlijk niet geheel; begrip is bovendien niet werkelijk zijn element. Maar oog in oog met elkaar overwinnen zij zichzelf- met moeite en zich steeds bewust van hun precaire situatie. Het is nog oorlog, maar die heeft niet meer het laatste woord.

- Ger Groot -

NRC, 16 juni 2006

Achilles leed aan PTS

Wat verhelderend leerzaam en prettig instructief om in de auto of thuis via de cd-speler of i-Pod, vier colleges te volgen van professor Ineke Sluiter over 'De klassiekste klassiekers'. Ze sprak eerder dit jaar op het Studium Generale van de Universiteit in Leiden en nu kan iedereen op elk moment van de dag en waar dan ook luisteren naar haar opmerkelijke, soms cynische en ontluisterende verhalen over de heldendichten Ilias en Odyssee van Homerus en de toneelstukken Agamemnon van Aeschylus en Koning Oedipus van Sophocles.

Ouderwets professoraal docerend is de Leidse hoogleraar Griekse taal-en letterkunde Ineke Sluiter (1959) allerminst. Ze vertelt onderhoudend, met nuchterheid en soms grote afschuw over de generaties lang doorgaande gruwelijkheden in de Oresteia. Over het mythische door noodlot gedreven systeem van onsterfelijke goden en sterfelijke helden. Over de held Achilles met zijn korte lontje en post-traumatisch stresssyndroom, die jong moest sterven maar eeuwig

zou voortleven door zijn zwaar bevochten roem. En die roem was volgens Plato juist zo gevaarlijk voor de Atheense jeugd van toen. Want de held die uit wrok tegen Agamemnon niet langer wil meevechten en te lang huilt over de dood van zijn vriend Patroklos is geen lichtend voorbeeld: 'Ouders, laat uw zoon niet te veel lezen in Homerus!'

Sluiter geeft op eigentijdse wijze met psychologie en ook wat Freud een nieuw perspectief aan schoolkennis over de Trojaanse oorlog en de maatschappelijke en morele betekenis betekenis van de Griekse tragedie. Maar ook voor wie niet meer dan een vage belangstelling

heeft voor de klassieken vertelt ze verhalen die vaak aanhaken bij de werkelijkheid van nu en stimuleren tot lezen, al mag je van haar veel gevechtsscâ??¿nes in de Ilias best overslaan.

De prachtvertaling van Homerus door De Roy van Zuydewijn wordt vaak geciteerd en deed mij weer grijpen naar favoriete passages in de Ilias, zoals het smeden van de nieuwe wapenrusting van Achilles of in de Odyssee het optreden aan het hof der Phaiaken van de bard Demodokos die de Trojaanse oorlog bezingt, waarbij de zwervende Odysseus door zijn eigen mythe is ingehaald.

Homerus schept in Demodokos een hilarisch zelfportret. Odysseus prijst Demodokos als een goddelijke zanger, zeker 'als de tafels vol staan met brood en vlees en de schenker wijnbekers rondbrengt onder de gasten.'

- Kasper Jansen -

Humanist, 30 juni 2006

De Leidse hoogleraar Griekse taal- en letterkunde Sluiter heeft haar stem niet mee, maar boeiend vertellen kan ze wel. De hier opgenomen

colleges zijn bedoeld voor een breed publiek. Ze bespreekt de Ilias, de Odyssee en de grote Griekse tragedies. De plaats die Homerus al in

de oudheid in het onderwijs innam. Achtergrond van de verhalen, dichtkunst, de homerische helden. Wat is een Griekse tragedie? Aeschylus' Agamemnon, Sophocles' Koning Oedipus. Een uitgelezen kans om zonder veel inspanning in korte tijd culturele bagage op te doen over klassiekers die aan de basis van de Europese cultuur liggen.